آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی با صدور فرمانی سرلشگر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح را مامور کرده تا با ایجاد یک «قرارگاه بهداشتی و درمانی» با رزمایش «دفاع بیولوژیک» به جنگ احتمال «حمله بیولوژیک» برود. این فرمان پس از آن ابلاغ شد که علی‌اکبر ولایتی، مشاور عالی او بر اثر ابتلا به کرونا به قرنطینه رفت و حسن روحانی، رئیس‌جمهور توصیه غیرمستقیم رهبر برای بر عهده گرفتن مسئولیت مستقیم ستاد مبارزه با کرونا را نپذیرفت.

پیش از این نیز«تئوری توطئه» با ادعای وجود دو نوع کروناویروس (کووید-۱۹) در ایران از سوی شهروز برزگر، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مطرح شده بود. او ادعا کرده بود، این احتمال وجود دارد که ویروسی از نوع «بیوتروریسم آمریکا» در ایران پخش شده باشد. حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران و سردار حسن عراقی‌زاده، رئیس اداره بهداشت و درمان ستاد کل نیروهای مسلح نیز در گفتگو با تلویزیون العالم ادعای مشابهی را مطرح کرده بودند.

برای کشوری که چهار دهه گذشته را صرف جنگیدن با دشمنان خودخوانده‌ کرده، نسبت دادن ریشه بحران‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و یا بهداشتی و پزشکی به «دشمن»، امری غافلگیر کننده به‌شمار نمی‌رود. اما اشاره رهبر جمهوری اسلامی به احتمال «حمله بیولوژیک» و تشکیل یک قرارگاه، ابعاد تازه‌ای برای نحوه مقابله با شیوع کروناویروس در ایران ایجاد می‌کند. 

5

گالری عکس- تصاویر ماهواره‌ای از قم

گالری عکس- تصاویر ماهواره‌ای از قم

• 1/5

  تصاویری که توسط ماهواره مکسر گرفته شده نشانگر آن است که تعداد بیشماری گور در طول چند هفته گذشته برای خاک‌سپاری اجساد استفاده شده است- ©2020 Maxar Technologies

• 2/5

  ©2020 Maxar Technologies

• 3/5

  تصویر حیاط حرم حضرت معصومه در قم در تاریخ سه مهر ۱۳۹۸ توسط ماهواره گرفته شد-©2020 Maxar Technologies

• 4/5

  در تصویری که یکم اسفند از قم گرفته شده حیاط حرم را خالی از جمعیت نشان می‌دهد-©2020 Maxar Technologies / AFP

• 5/5

  مقایسه هر دو تصویر-©2020 Maxar Technologies / AFP

ویروس سیاسی-امنیتی

معضل جهانی کروناویروس از همان آغاز به موضوعی سیاسی-امنیتی در ایران تبدیل شد و طیفی از موضوعات از رابطه استراتژیک با چین تا عقاید مذهبی و ایدئولوژیک و  اقتدار و بقای نظام نیز در زیرمجموعه آن قرار گرفت.

نخستین نشانه‌های این نگاه سیاسی-امنیتی زمانی آشکار شد که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به رغم اذعان چین به عملکرد ناقص در اطلاع‌رسانی در مورد شیوع کرونا، از اقدامات مسئولانه و مطلوب پکن در مبارزه با این ویروس و جلوگیری از سرایت آن به دیگر کشورها تقدیر کرد.

روسیه و چین در در غیاب روابط عادی ایران با غرب، دو بال استراتژی نگاه به شرق‌اند که در حال حاضر مهمترین و شاید تنها بخش «رسمی» سیاست خارجی جمهوری اسلامی به‌شمار می‌رود.

ادامه پروازهای هواپیمایی ماهان در مسیر چین و عدم قرنطینه شهروندان چینی (باوجود قرنطینه مسافران از ایران در چین)، در حالی که بسیاری از خطوط هواپیمایی پرواز در این مسیر را متوقف کرده‌اند، گامی دیگر در راستای راضی نگاه‌داشتن چین برای کسب امتیازهایی محسوب می‌شود که تهران در انزوای دیپلماتیک و اقتصادی به آن نیاز دارد. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در واکنش به اشاره آیت‌الله خامنه‌ای به احتمال حمله بیولوژیک در توییتر نوشت:« بهترین دفاع بیولوژیک این بود، زمانی که پروازهای ماهان در مسیر چین ادامه داشت و ویروس از چین به ایران منتقل می‌شد،‌ واقعیت‌ها را به مردم می‌گفتید.»

در این روزها خبرگزاری‌های داخلی نزدیک به سپاه بدون اشاره به کمک ۷.۵ تنی سازمان بهداشت جهانی و بسته‌های حمایتی یونیسفت برای تجهیز کادر درمانی در ایران، تصاویر کمک‌های چین و روسیه را در گزارش‌های خبری برجسته می‌کنند. پیشنهاد کمک ایالات‌متحده نیز ریاکارانه توصیف می‌شود و در مقابل بانک مرکزی از صندوق بین‌المللی پول پنج میلیارد دلار پول نقد طلب می‌کند. 

در همین حال قرنطینه قم به عنوان کانون شیوع کرونا در ایران و قرنطینه دیگر شهرها و استان‌ها که به تدریج در وضعیت اضطراری قرار می‌گیرند، با مخالفت شورای عالی امنیت ملی، شخص رئیس‌جمهور و روحانیون و چهره‌های مذهبی مواجه است. هرچند دلایل عدم قرنطینه قم می‌تواند به باورهای مذهبی و ایدئولوژیک مربوط باشد، دلایل کلی  مخالفت با ایزوله شهرها به طور مشخص اعلام نشده و تنها از عبارت «به صلاح نیست» استفاده می‌شود. البته عدم وجود زیرساخت مناسب برای خدمات‌رسانی عمومی و کمبود بودجه، می‌تواند دلیلی برای پرهیز از اجرای قرنطینه باشد. چرا که قرنطینه بدون بهره‌مندی از زیرساخت‌های لازم عمق ناکارآمدی‌ و ضعف‌های سیستم مدیریت بحران را به نمایش خواهد گذاشت.

در اوایل بهمن‌ماه، در حالی که گزارش‌های غیررسمی متعددی از موارد مشکوک ابتلا به کروناویروس در ایران منتشر می‌شد، مقامات وزارت بهداشت قاطعانه تاکید داشتند که کشور از کرونا «پاک» است.

برخی گمانه‌زنی‌ها پرهیز از اطلاع‌رسانی به موقع در مورد شیوع کرونا در ایران را به برگزاری راهپیمایی ۲۲ بهمن و پس از آن یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی مرتبط می‌کنند. ادعایی که تهران آن را رد می‌کند.

اما سه هفته پس از اعلام رسمی شیوع کروناویروس در ایران، همچنان آمار رسمی تعداد مبتلایان و قربانیان با شواهد عینی، گزارش‌های میدانی و تحقیقی، اظهارات مقامات در استان‌ها و حتی جمع‌بندی آمار رسمی نیز متفاوت است. مقامات تهران در حالی برای کوچک‌نمایی آمار و ارقام تلاش می‌کنند که پیشرفته‌ترین کشورهای جهان از جمله آلمان با تاکید بر اهمیت موضوع از احتمال آلوده شدن بیش از ۶۰ درصد از جمعیت خود به این ویروس سخن می‌گویند. 

تنها یک هفته پس از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران (هفتم اسفندماه) محققان در دانشگاه تورنتو تعداد مبتلایان را بیش از ۱۸ هزار نفر اعلام کردند. این در حالی است که روز گذشته وزارت بهداشت تعداد قربانیان را ۴۲۹ نفر و تعداد مبتلایان را بیش از ۱۰ هزار نفر اعلام کرد. در مقابل آمار تفکیک شده استان‌ها که از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور منتشر شده، نشان می‌دهد که بدون درنظر گرفتن استان‌های تهران و قم، کرونا دست‌کم ۷۸۰ نفر را در سطح کشور قربانی کرده است. پیش‌تر نماینده وزیر بهداشت در استان گیلان نیز تعداد جان‌باختگان را ۲۰۰ نفر اعلام کرده و خواستار قرنطینه این استان شده بود. 

حفر گورهای دستجمعی دو روز پس از اعلام شیوع کرونا

همزمان گزارش واشینگتن‌پست از حفر گورهای دستجمعی تنها دو روز پس از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که از مدت‌ها قبل از اعلام رسمی، مقامات در جریان شیوع گسترده ویروس در ایران قرار داشته‌اند. تصاویر ماهواره «مکسر» نشان می‌دهد که خاکبرداری دو محوطه بزرگ بیش از ۹۰ متری درگورستان قم، در فاصله دوم تا دهم اسفندماه انجام شده است.

براساس این گزارش، تصاویر ماهواره‌ای از گورهای دستجمعی در قم نشان می‌دهد که شیوع کروناویروس (کووید-۱۹) در ایران بسیار گسترده‌تر از تصویری است که در آمار رسمی ارایه می‌شود. خندق‌های حفر شده در گورستان معصومه شهر قم برای این گورهای دستجمعی به اندازه‌ای بزرگند که از فضا نیز قابل رویت است. از سوی دیگر استفاده از آهک در این گورهای دستجمعی، برای دفن اجساد به‌منظور جلوگیری از انتقال عفونت نیز تایید شده است. 

شیوع کرونا در ایران در سی‌ام بهمن‌ماه، همزمان با مرگ دو نفر بر اثر ابتلا به این ویروس اعلام رسمی شد. با توجه به دوره دو هفته‌ای نهفتگی این بیماری، این افراد و بیماران دیگری که در روزهای بعد جان باختند در اواسط بهمن‌ماه و زمانی که پروازهای ماهان بین ایران و چین برقرار بود (و هست) به این ویروس آلوده شده بودند. سعید نمکی، وزیر بهداشت، پیش‌تر عامل شیوع کرونا در قم را یک تاجر معرفی کرده بود که به چین رفت و آمد داشت. برخی هم ۷۰۰ طلبه چینی مشغول تحصیل در قم را عامل شیوع کروناویروس در این شهر توصیف کردند.

شهر قم به عنوان کانون شیوع کرونا در ایران همچنان قرنطینه نشده  و این در حالی است که نماینده این شهر در مجلس در همان هفته نخست اعلام کرده بود، بیش از ۵۰ نفر در این شهر بر اثر ابتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند و این ویروس از هفته‌ها قبل درقم شیوع پیدا کرده بود.

کرونا و مقامات حکومتی

این در حالی است که ابتلا و مرگ شمار قابل توجهی از مقامات و چهره‌های کنونی و سابق جمهوری اسلامی به کرونا در تقویت نگاه سیاسی-امنیتی به کروناویروس موثر بوده است. آمار خبرگزاری فارس حاکی از آن است که دست‌کم ۲۵ مقام جمهوری اسلامی به کرونا مبتلا شده یا بر اثر ابتلا به این ویروس جان باخته‌اند. هرچند در بریتانیا ابتلای معاون وزیر بهداشت به کرونا تایید شده، برخی سناتورهای آمریکایی به ظن ابتلا در قرنطینه خانگی به سر می‌برند و همسر نخست‌وزیر کانادا نیز به ویروس مبتلا شده، هنوز تعداد مبتلایان حکومتی در هیچ کشوری به اندازه ایران گزارش نشده است.

در فهرست خبرگزاری فارس، نام علی‌اکبر ولایتی،‌ مشاور عالی رهبر جمهوری اسلامی؛ اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور؛ ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت و اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران به چشم می‌خورد. نام محمد میرمحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و حسین شیخ‌الاسلام، معاون مجمع جهانی تقرب مذاهب نیز در بین مقاماتی است که جان خود را از دست داده‌اند.

کروناویروس با برچسب امنیتی-سیاسی با شتابی بیش از هر کشور دیگری در خاورمیانه در ایران قربانی می‌گیرد و تئوری توطئه واقعیت‌های موجود را به حاشیه می‌راند.